Anasayfa  |  Hastalıklar  |  Fungi

Buğdayda başak yanıklığı (Fusarium culmorum ve Fusarium graminearum), buğday ve diğer tahıllarda ciddi zararlar oluşturan önemli fungal hastalıklardır. Bu hastalık, özellikle başaklarda oluşan çürüme ve yanıklık belirtileri ile tanınır ve ürün kalitesinde ve miktarında ciddi kayıplara neden olabilir. Ayrıca hastalık, insan ve hayvan sağlığı için tehlikeli olan mikotoksinlerin üretilmesine yol açabilir.

Görüldüğü bitkiler:
Buğday, arpa ve diğer tahıllar

Hastalık etkenleri:
Fusarium culmorum
Fusarium graminearum

Zarar şekli:

Başaklarda: Hastalık, başakların çiçeklenme döneminde veya hemen sonrasında ortaya çıkar. Başaklarda beyazlaşma, solgunluk ve yanıklık belirtileri görülür. Enfekte olan başaklarda genellikle başakçıklar normalden daha küçük kalır ve gelişmez. Başakların tabanında pembemsi veya kırmızımsı renkli spor yapıları oluşabilir. Bu belirtiler, özellikle başakların alt kısımlarında daha belirgin olabilir. Enfekte taneler dolgunluğunu kaybeder, küçülür ve çimlenme yeteneğini yitirebilir.

Saplarda: Başak yanıklığı hastalığı, sapların alt kısımlarında kahverengi lekeler ve çürüklüklere neden olabilir. Bu durum, bitkinin su ve besin iletimini bozarak bitkinin erken solmasına neden olabilir.

Genel zarar: Buğdayda başak yanıklığı, başakların gelişimini durdurarak verim kaybına neden olur. Ayrıca, Fusarium türleri tarafından üretilen mikotoksinler (özellikle deoksinivalenol, DON), gıda ve yemlerde sağlık sorunlarına yol açabilir ve ürünün ticari değerini düşürür. Hastalık, özellikle nemli hava koşullarında hızla yayılabilir ve kontrol edilmezse büyük ekonomik kayıplara neden olabilir.

Bulaşma yolu: Buğday başak yanıklığı, Fusarium culmorum ve Fusarium graminearum mantarlarının enfekte olmuş bitki artıkları, toprak ve tohumlar yoluyla yayılmasıyla oluşur. Mantar, kışı bitki artıkları üzerinde geçirir ve ilkbaharda sporlarını serbest bırakır. Sporlar, yağmur sıçramaları, rüzgar ve bulaşık tarım aletleri ile sağlıklı bitkilere taşınır. Yüksek nem ve ılıman sıcaklıklar, sporların çimlenmesini ve hastalığın yayılmasını hızlandırır. Enfekte bitki artıkları, sonraki sezonlarda hastalığın devamlılığına yol açar.

Mücadele:
Kültürel önlemler arasında, dayanıklı çeşitlerin ekilmesi, ekim nöbeti uygulanması ve hastalıklı bitki kalıntılarının tarladan uzaklaştırılması yer alır. Ayrıca, bitkilerin aşırı sulanmasından kaçınılmalı ve iyi havalandırma sağlanmalıdır. Kimyasal mücadelede, hastalığın ilk belirtilerinin görülmesiyle birlikte uygun fungisitlerin kullanılması gereklidir. Özellikle çiçeklenme döneminde koruyucu uygulamalar yapılmalıdır.

Türkiye'de bu hastalığa karşı ruhsatlı olan fungisitler hakkında güncel bilgi BKÜ (Bitki Koruma Ürünleri Veri Tabanı) üzerinden incelenebilir.